Het heeft even geduurd, maar hier is-ie dan: een nieuwe aflevering van mijn kattenoppasavonturen in Amsterdam. Zoals elk jaar verblijven mijn vriend en ik hier in de zomer als ‘catsitters’, vrijwel elke keer in een andere buurt. Ditmaal is het de beurt aan Banjer. Banjer is een glanzende, gespierde zwarte kater die woont in het lommerrijke Buitenveldert. Hij heeft niet lang nodig om aan ons te wennen; ruim een uur nadat we ons hebben geïnstalleerd, komt hij zich uitstrekken op het toetsenbord van mijn laptop. Ondanks de ruime afmetingen van het huis moeten we soms oppassen dat we niks omstoten, want het staat, inclusief de trap, vol met elegant gevormde vazen en potten gemaakt door de bewoonster, die haar eigen keramiekatelier heeft.

Drie jaar geleden zaten we ook al eens in deze buurt, en er is best wat veranderd in de tussentijd. De Jumbo heeft nu vooral zelfscankassa’s, en bij de bemande kassa staat een automaat die contant geld verwerkt. Het contact tussen medewerkers en klanten wordt tot een minimum beperkt. Op de hoek van de Buitenveldertselaan verrijst een futuristich uitziende wolkenkrabber met veel golvende lijnen. Opvallend is dat met de reclameborden rondom het gebouw niet het gebouw zelf, maar het aan te leggen beplanting op het middenplein, de ‘plaza’ worden aangeprezen, ontworpen door de beroemde tuinarchitect Piet Oudolf.

Healthy Urban Living

Het ideologische concept Healthy Urban Living is meegewaaid met de architecten van de woontorens in Utrecht en de Zuidas, maar in Buitenveldert is het al meer dan een halve eeuw werkelijkheid. Deze tuinstad, eind jaren vijftig aangelegd in de polder tussen Amstelveen, de Zuidas en de Kalfjeslaan, is onderdeel van het Algemene Uitbreidingsplan uit 1935. Stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, die aan de basis van dit plan stond, was dik tevreden over hoe zijn idealen van licht, lucht en ruimte in deze wijk hadden uitgepakt: “Als je werkelijk wilt weten hoe ik het Algemeen Uitbreidingsplan bedoeld heb, dan moet je in Buitenveldert gaan kijken.” Hij woonde er zelf tot op hoge leeftijd.

Met haar brede staten, springkussens in de tuinen en overal veel groen – er zijn zelfs kooien voor snoeiafval – en overal slootjes voelt Buitenveldert echt als een Amerikaanse suburb. ’s Nachts word ik soms wakker van vreemdsoortige vogelklanken die ik niet kan plaatsen. Naar het centrum is het wel een eind fietsen, ongeveer drie kwartier. Toen ik me na een middag in de Staatsliedenbuurt op een bankje eens even goed insmeerde met zonnebrand alvorens de terugreis te aanvaarden, sprak een tanig mannetje me in plat Amsterdams toe: ‘Sjoo, sjit je weer heeellemaal in ’t vet? Ken je d’r weer tégen?’

Jodenster

Het is de fietstocht meer dan waard. Naast ons ‘eigen’ stukje bloemrijke wildernis van 200 m2 hebben we het Amsterdamse Bos als achtertuin, waar je heerlijk kan zwemmen en kanovaren. Het is een plek waar veel Amsterdammers naartoe gaan voor sport en ontspanning, maar in het bezoekerscentrum, de Boswinkel, worden we al snel geconfronteerd met de donkere voorgeschiedenis van dit gebied. Ontstaan als kolossaal werkverschaffingsproject in de crisisjaren, werden hier in de oorlog (met name) joodse mannen tewerkgesteld in de Tweede Wereldoorlog.

Terwijl we kijken naar een vitrine waar een Jodenster in ligt, komt er een oudere man bij ons staan. Hij leunt op een stok, maar oogt nog heel vitaal. “Ja, die ster heb ik ook nog gedragen”, begint hij te vertellen. Verbluft kijken we hem aan. “Ik was toen tien jaar. Maar het hoefde maar een paar maanden, want daarna ging ik onderduiken.” Drie jaar had hij met zijn ouders verstopt gezeten bij een tante in Ede, in één kamer. Drie jaar, zonder ook maar eenmaal naar buiten te zijn geweest. Het is niet voor te stellen. Nu is hij 90 jaar. Met open mond staan wij te luisteren. Het zal niet lang meer duren, voor er niemand meer is die dit na kan vertellen, beseffen we.

Met de woorden “misschien verveel ik jullie, dus ik laat jullie weer met rust”, onderbreekt hij een paar keer abrupt zijn verhaal, tot onze teleurstelling. Maar telkens komt hij na een paar minuten weer terug met nieuwe verhalen. Na de oorlog was hij in Amstelveen gaan wonen om zich als dierenarts te vestigen. In Amstelveen en Buitenveldert wonen veel joden, horen we van hem. “Jules Schelvis bijvoorbeeld”, een kampoverlever die een groot aantal boeken schreef over zijn ervaringen, “die kwam ik weleens tegen bij de visboer, dan at hij een harinkje.” Hij loopt weer weg. Als we hem opzoeken om hem te trakteren op een koffie, is hij nergens meer te vinden. We zien hem niet terug.

Mouwes delicatessen

Net als hij en Schelvis gingen veel Joden na de oorlog in Amstelveen en Buitenveldert wonen, vooral vanwege de nabijheid van joodse voorzieningen in Amsterdam Zuid. In Buitenveldert werden verschillende synagoges gebouwd – de eerste werd al in 1965 geopend – en er kwamen joodse scholen, winkels en zelfs een bejaardentehuis. Waar Amstelveen vooral Joden van buiten de stad aantrok, vestigden Joodse jongeren uit de oude stadwijken zich in Buitenveldert, met haar ruime huizen en het vele groen de perfecte buurt om een gezin groot te brengen.

Op straat zie ik regelmatig jonge mannen met een keppeltje en oudere heren met een hoge zwarte hoed lopen. De Kastelenstraat heeft de functie overgenomen die de Jodenbreestraat in de binnenstad vroeger had. Nu is dit de plek waar iedereen op vrijdagmiddag, voor het ingaan van sjabbat, elkaar tegenkomt bij het boodschappen doen. Bijvoorbeeld bij Mouwes, een familiebedrijf voor koosjere delicatessen, dat al meer dan 200 jaar bestaat.

In de krant lees ik dat koosjer restaurant HaCarmel aan de Amstelveenseweg, waar we een paar jaar geleden heerlijk hebben gegeten en een tijd hebben zitten praten met de eigenaar, in september zijn deuren zal sluiten. In de afgelopen vijf jaar kreeg het meerdere malen te maken met bedreigingen, bekladdingen en vernielingen. Het is te hopen dat deze dreiging zich niet voortzet en dat Buitenveldert ook in de toekomst voor alle Amsterdammers een goed toevluchtsoord zal blijven, healthy, urban en … safe.

Wil je weten welke buurten we eerder verkend hebben? Lees hier de vorige edities: Jordaan, Noord, Alcatraz en Betondorp.

14 sep Dit bericht is gepubliceerd op september 14, 2022 om 2:32 pm. Het’is opgeslagen in Amsterdam, architectuur en getagd als Amsterdam, Amsterdamse buurten, Buitenveldert, kattenoppas. Markeer de permalink als favoriet. Volg hier alle reacties met de RSS feed voor dit bericht.