Zo’n 4 miljoen toeristen per jaar brengen een bezoek aan Pompeï, de Romeinse stad die in het jaar 79 na Christus werd bedolven onder de as van de uitgebarsten vulkaan Vesuvius. Een uitbarsting waarbij naar schatting 20.000 inwoners het leven lieten. Maar hoe indrukwekkend deze plek ook is, wat zij daar aantreffen is niet veel meer dan het skelet van een stad, bestaand uit veelal kale muren en vloeren. Niet alleen de oorspronkelijke bewoners zijn verdwenen, maar ook de duizenden voorwerpen die deze stad rijk was. Waar zijn die allemaal gebleven? In het archeologisch museum in Napels is normaal gesproken maar een fractie ervan te zien. Daar is nu verandering in gekomen. De fotograaf Luigi Spina kreeg toegang tot het ‘heilige der heiligen’, het streng bewaakte depot van Pompeï.
Sing Sing wordt het genoemd, naar de beruchte Correctional Facility in New York. Met zijn lege gang met 15 cellen, voorzien van deuren met tralies die elk alleen met een sleutel geopend kunnen worden, is een gevangenis dan ook het eerste waar het aan doet denken. Het gebouw staat op een onbekende plek in Campania (de Italiaanse provincie waarin Napels en Pompeï zijn gelegen) en is niet toegankelijk voor bezoekers. Hier liggen alle losse voorwerpen die in de verdwenen stad zijn opgegraven, van rijk versierde kralen en kruiken tot en met het brood dat de bakker ’s nachts nog in de oven zette, niet wetend dat het nooit meer zou worden opgegeten.
Gekoesterde voorwerpen komen dichterbij
Het heeft altijd iets onbevredigends, als je een archeologische opgraving bezoekt, zonder de huisraad die deel uitmaakte van het intieme, dagelijks leven van de bewoners. Het vergt veel van je fantasie als bezoeker, om je voor te stellen hoe hier werd gekookt, onderhandeld op de markt en goden werden vereerd. Het in het museum tentoonstellen van serviesgoed en sculpturen lost dit gebrek niet op, maar plaatst ze juist nog meer op afstand, staand op een sokkel of liggend in een vitrine in lege, witte ruimtes.
Door de foto’s van Luigi Spina, gemaakt in de geheimzinnige opslagruimten van Pompeï, wordt die afstand op een wonderbaarlijke manier opgeheven. Hij legde vast wat hier ligt opgeslagen, van kandelaars tot spiegeltjes, kookpotten en glazen kannetjes. Het is een momentopname in een abrupt afgebroken leven. Gekoesterde voorwerpen komen weer dichterbij, terug in de intimiteit waarin ze gebruikt werden.
In het eerste deel van de fotoserie word je overvallen door de enorme veelheid aan objecten. In de krappe cellen staan eindeloze rijen met potten, in stellingkasten boven elkaar. Kandelaars, dicht tegen elkaar aangedrukt, die ooit honderden eettafels en tempels verlichtten. Het doet denken aan een massagraf. Toch zie je, als je beter kijkt, dat elk voorwerp uniek is en sporen toont van het gebruik, het van hand tot hand gaan, en dat alles bedekt is met het patina van de verstikkende as die zo abrupt het leven wegvaagde.
Intieme portretten van voorwerpen
In het tweede deel van de serie zijn de voorwerpen afzonderlijk in beeld gebracht, als ware het portretten, waardoor je nog geconcentreerder gaat kijken. Hij heeft ze in een spotlight gezet, waardoor de omgeving verdwijnt en je oog wordt getrokken naar details op de voorgrond. In contrastrijk zwart-wit, als de portretfoto’s van Ed van der Elsken, worden ze hierdoor geladen met warmte en intensiteit.
De foto’s zijn bezield door hun imperfectie en de schoonheid van details, zoals het handvat waarop een gezicht is aangebracht en de leeuwenpoten die een schaal dragen. Maar het is niet alleen de toewijding van de Romeinse ambachtslieden die opvalt. Ook die van de museummedewerkers die ze met uiterste zorgvuldigheid catalogiseerden, elk voorwerp voorzien van een kaartje aan een touwtje, met een nummer erop. Het doet denken aan de documentaire O, verzamelen van eieren in weerwil van de tijd van Pim Zwier, die vorig jaar op het documentaire festival Idfa in première ging. In close-up opnames van een historische verzameling eieren word je als kijker geraakt door de kwetsbaarheid van de flinterdunne eierschalen en het geduld van de verzamelaar.
Luigi Spina komt al 20 jaar in het depot en is zichtbaar vertrouwd geraakt met zijn ‘bewoners’. Samen vormen zij il corpo di Pompei, oftewel het lichaam van Pompeï. Door deze gebruiksvoorwerpen afzonderlijk in beeld te brengen, wilde hij hen hun verloren identiteit teruggeven. Dat is hem gelukt.
Het is alsof er elk moment een bewoonster van Pompeï kan binnenwandelen, neuriënd en argeloos een lade opentrekkend, op zoek naar een handspiegel om te kijken of haar haar nog goed zit.
De tentoonstelling Sing Sing: Il Corpo di Pompei in het Museo Archeologico Nazionale di Napoli is niet meer te zien, maar het gelijknamige boek is nog te koop.
verascoop.nl 