Komende maandag, 1 maart, wordt op NPO 2 het eerste deel van de driedelige serie Het zaad van Karbaat uitgezonden. De arts Jan Karbaat deed in 2017 de wereld opschrikken met het nieuws dat hij vanaf de jaren zeventig in zijn vruchtbaarheidskliniek wensmoeders insemineerde met zijn eigen sperma. Er lopen nu 65 inmiddels volwassen mensen rond die door zijn zaad zijn ontstaan en als twee druppels water op hem lijken.
Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Hierover gaat de documentaireserie, en over het trauma dat moeders, donorkinderen en andere familieleden opliepen door het bedrog waar zij mee zijn opgezadeld en waar ze mee moeten leven.
Re-enactment
De regisseur, Miriam Guttmann, maakte in 2018 haar afstudeerfilm over dit onderwerp. Opvallend hierin was de gestileerde en indringende vorm waarin ze het verhaal goot. Ze maakte de gedurfde keuze voor een re-enactment: in de nagebouwde spreekkamer van Karbaat herbeleven de moeders hun ervaringen met hem. Een belangrijke inspiratiebron van Guttmann was dan ook de film The Act of Killing van filmmaker Joshua Oppenheimer (2012), waarin moorden die in de jaren zestig in Indonesië werden gepleegd in de oorspronkelijke omgeving door de daders werden ‘nagespeeld’. Met als interessant verschil dat Karbaat in zijn kliniek geen levens ontnam, maar juist als een soort God nieuw leven creëerde.
Hier was natuurlijk nog veel meer over te vertellen dan wat ze in haar 20 minuten durende afstudeerfilm kwijt kon. Het vervolg is in het buitenland al een groot succes. Onder de titel Seeds of Deceit ging afgelopen maand in première op het prestigieuze Sundance Film Festival. Het was de eerste Nederlandse serie ooit die hiervoor geselecteerd werd.
Wat niet weet, wat niet deert
De serie roept interessante vragen op over de invloed van nature versus nurture, maar ook over de anonimiteit van donoren, de dekmantel waaronder deze schandalen hebben kunnen plaatsvinden. Gelukkig is anoniem doneren sinds 2004 niet meer toegestaan in Nederland. Toch zijn er helaas nog veel donorkinderen die niet van de eigen afkomst op de hoogte zijn, omdat het hen door hun ouders niet wordt verteld, uit schaamte, of vanwege de achterhaalde opvatting ‘wat niet weet, wat niet deert’.
Mijn halfzus en ik hebben hier als donorkinderen zelf de nadelige gevolgen van ondervonden. Daarom werken we samen aan een boek en een fototentoonstelling, waarin tien donorkinderen vertellen over wat hun afkomst in hun familie en hun leven teweegbracht en wat het zoeken naar (en vinden van!) hun donorvader hen opleverde.
Guttmanns afstudeerfilm uit 2018 is hier te zien. Hier kun je een interview met haar beluisteren over de nieuwe documentaire. En op maandag 1 maart is dus de Nederlandse première van het eerste deel op TV. Zet je beeldbuis aan om 20.25 uur op NPO2, of kijk het op 2DOC!
verascoop.nl 