De meest beruchte zedenzaak uit de Nederlandse geschiedenis wordt in de documentaire van Maria Mok en Meral Uslu vanuit een verrassend perspectief gevolgd: dat van de verdedigende advocaten. Wim Anker en Tjalling van der Goot worstelen met gruwelijke details, het OM en hun cliënt.

“Wij zijn gewoon krakers”
Maria Mok & Meral Uslu over De verdediging van Robert M.

Waarom besloten jullie dat deze documentaire er moest komen?
Maria Mok: “We maakten eerder een documentairetweeluik over de broers Wim en Hans Anker. Daarvoor volgden we ze bij vier grote rechtszaken. Toen we hoorden dat hun kantoor de zaak Robert M. kreeg, hingen we direct aan de telefoon. Het is zó’n grote en gevoelige zaak. Meral en ik waren vooral geïnteresseerd in de vraag: hoe houd je je staande te midden van zoveel ophef? Iedereen vindt de zaak zó weerzinwekkend. En dat geldt ook voor het feit dat er mensen zijn die zo iemand willen verdedigen.”

Welke voorwaarden stelden de advocaten?
Meral Uslu: “Geen enkele. We mochten overal bij aanwezig zijn en alles filmen. Ook na de montage hoefden we er niets uit te snijden.”
M: “We waren aanwezig als fly on the wall. Bij justitie was dat een ander verhaal. We mochten niet in de gevangenis filmen, en ook niet in het Pieter Baan Centrum. Daardoor zitten er nauwelijks beelden van Robert M. in.”

Hoe verliep het contact met Robert M.?
U: “Wij hebben geen direct contact gehad, alles ging via zijn advocaten. Waarschijnlijk was zijn motivatie om mee te werken dat hij door de verwachtte commotie niet op een eerlijk proces rekende. Hij had niet veel te verliezen door ja te zeggen.”
M: “We hebben wel de zittingen gevolgd. Het was voor ons allebei behoorlijk heftig om hem te zien.”
U: “Hij is wel echt een heel intelligente jongen. Hij had de hele jurisprudentie nageplozen. Dat maakt hem ook tot een interessant onderwerp voor een documentaire. Je hebt niet met een sukkel te maken.”
M: “Dat maakt hem juist enger.”
U: “Maar om te filmen is het interessant, hoe gruwelijk hij ook is. Twee intelligente mannen voor de camera, en een op het geluid: je hoort Robert M. telefonisch overleggen met zijn advocaten.”

Is de privacy van Robert M. nog een factor geweest?
M: “We hebben zijn stem vervormd, maar niet vanwege privacyoverwegingen. Wij wilden voorkomen dat zijn slachtoffers later, via Google, op de documentaire zouden stuiten en dan met zijn stemgeluid worden geconfronteerd.”.
U: “Dat fenomeen heet herbeleving. Ook al heb je geen actieve herinnering aan een gebeurtenis, dan kunnen geluid en geur die alsnog oproepen en op die manier schade toebrengen.”
M: “Dat willen wij niet op ons geweten hebben. Robert gaf aan niet herkenbaar in beeld te willen, daarom hebben we zijn ogen geblurred.”

Hoe reageerden de ouders van de misbruikte kinderen op de documentaire?
M: “Toen bekend werd dat wij deze film wilden maken, sprak de advocaat van de ouders de angst uit dat M. er een cultstatus door zou krijgen. Men was bang dat we diepte-interviews met hem gingen afnemen.”
U: “De film is aan de ouders vertoond. We hebben met hen afgesproken dat we niks zouden zeggen over hun reacties.”
M: “En dat we geen scènes met Robert M. in de persfragmenten stoppen”.
U: “Daardoor lopen we persaandacht mis, want een aantal media vindt het zonder die fragmenten niet interessant.”

Kwamen jullie niet in gewetensnood door de strategie die de advocaten volgden?
M: “We hebben deze twee mannen hebben gevolgd in hun strategieën en dilemma’s. Wij registreren wat zij doen, maar dat heeft niets met mijn eigen geweten te maken.
U: “De strategie vond ik fascinerend, heel intelligent. Mijn favoriete scène is die waarin de Ankers de strafmaat uitrekenen. Ze komen dan grappig genoeg bij een hogere strafmaat uit dan het OM.”
M: “Maar toen we hoorden dat ze voor vrijspraak gingen pleiten op basis van vormfouten, sloegen we steil achterover. Daarop hebben we wel geprotesteerd: “Dan komt er een volksopstand!” Maar ik denk niet dat Tjalling er echt van uit ging dat de rechtbank zou meegaan in zijn betoog voor vrijspraak. En het houdt de rechtbank wel scherp: let op dat je de regels in acht houdt.”

Wat was voor jullie het heftigst?
M: “Door alle beschrijvingen in de rechtszaal loop je meer dan anderhalf jaar met gruwelijke beelden in je hoofd rond. Je kunt bijna niet meer normaal naar een baby kijken. Je raakt verknipt door deze zaak.”
U: “Ik kreeg er zelfs nachtmerries van. Het idee dat het met je eigen kind zou kunnen gebeuren….”

Verwachten jullie veel reacties als de documentaire straks wordt uitgezonden?
U: “De eerste hatemail is al binnen, direct toen de NCRV bekendmaakte dat we deze film gingen maken.”
M: “Maar als mensen zien dat we Robert M. geen podium geven, valt het misschien mee. Het proces zelf is natuurlijk al uitvoerig in de media behandeld.”
U: “Onze documentaire concentreert zich op Roberts advocaten die hun strategie bepalen. De discussies hoe om te gaan met een lastige cliënt, en hoe ze de meest afgrijselijke dossiers moeten doorploegen. Met z’n tweeën tegenover de samenleving en tegen het machtige apparaat van het OM. Op een bepaalde manier zijn ze allemaal einzelgängers, die opereren achter gesloten deuren. En gesloten deuren winden ons op. Eigenlijk zijn wij gewoon krakers.”

Vera de Lange

Dit artikel verscheen op 3 oktober 2013 in de Dagkrant van het Nederlands Filmfestival.

De verdediging van Robert M. is te zien op: http://www.hollanddoc.nl/kijk-luister/documentaire/v/verdediging-van-robert-m.html?playurn=urn:vpro:media:program:29356809

 

 

15 okt Dit bericht is gepubliceerd op oktober 15, 2013 om 2:56 pm. Het’is opgeslagen in film en getagd als documentaire. Markeer de permalink als favoriet. Volg hier alle reacties met de RSS feed voor dit bericht.