Vertoning The River of No Return (Otto Preminger en Jean Negulesco, VS, 1954), festival Il Cinema Ritrovato
Een paar weken geleden vloog ik alweer voor het derde jaar naar het filmfestival Il Cinema Ritrovato in Bologna. Hier worden bijzondere films vertoond die na lange tijd zijn teruggevonden of gerestaureerd. Vele hiervan hebben een opknapbeurt gekregen in het in dezelfde stad gevestigde laboratorium l’Immagine Ritrovata. In deze ‘verjongingskliniek’ krijgen tientallen films per jaar hun oude glans terug. Ik had het geluk om hier tijdens het festival hier een rondleiding te krijgen: where the magic happens.
De gangpaden van de voormalige tabaksfabriek liggen vol met stapels filmblikken met beroemde titels als l’Atalante van de Franse regisseur Jean Vigo uit 1934- die mij enkele dagen daarvoor op het festival in vervoering bracht-, Rocco e i suoi fratelli van Luchino Visconti (1960) en Ulysses (Mario Camerini, 1954). In science-fictionachtige ruimtes wordt getracht de tijd stil te zetten en het onontkoombare verval van oude films, zoals door schimmels en beschadiging, uit te stellen. Het team is in de loop der jaren gegroeid van vijftien naar tachtig medewerkers, met nevenvestigingen in Parijs en Hongkong. De veelal jonge specialisten in witte jassen werken met chirurgisch gereedschap of ingewikkelde software, in opdracht van filmarchieven en televisiezenders.
Zilveren stofzuigslangen aan het plafond vangen schadelijke gassen op in de reparatieruimte, waar de films als eerste binnen komen. Het ruikt er naar eucalyptus, een natuurlijk middel dat wordt gebruikt om het celluloid schoon te maken. Film is een levend organisme, dat lijdt aan het vele draaien in projectoren in rokerige, stampvolle bioscoopjes en aantasting door jarenlange opslag in vochtige kelders of op warme zolders. Vaak is het reconstrueren van een film al een hele puzzel: losse stukjes worden over de hele wereld teruggevonden en weer samengevoegd tot het meest oorspronkelijke geheel.
Filmrol onder de kaasstolp
Als enige van de weinige overgebleven filmlaboratoria in Europa is l’Immagine Ritrovata in staat om een complete fotochemische restauratie uit te voeren, oftewel een nieuwe celluloidfilm te ontwikkelen en te printen. De prijzen van filmstock stijgen omdat het steeds minder gebruikt wordt door filmmakers. Er lijkt echter een omwenteling in aantocht, nu bij laboratoria de vraag naar een restauratie op celluloid weer stijgt. Analoge film blijkt toch nog steeds het meest duurzame materiaal te zijn, het bestaat immers al meer dan 100 jaar en de toekomst van de digitale media is nog ongewis.
Voor films die al zo ver zijn aangetast dat ze niet eens meer kunnen worden uitgerold omdat ze te droog of plakkerig zijn, is een nieuw onderzoeksproject gestart in samenwerking met de scheikundefaculteiten van verschillende universiteiten, waaronder de Universiteit van Bologna. De filmrol wordt onder een soort kaasstolp geplaatst, waarin ofwel op een gecontroleerde manier vocht wordt toegevoegd (re-hydration) ofwel onttrokken aan de film (dessication). Op de titelstrook lees ik dat de onbekende film Love’s Craving op dit moment de patiënt is.
Frame voor frame digitaal poetsen
Bij de digitale afdeling werkt een veertigkoppige ploeg die 16 uur per dag frame voor frame oppoetsen. Daarnaast is er een color grading- en special effects (VFX)-team en zijn er medewerkers die alle filmframes inscannen. De grote scanmachines hangen in een blauw verlichte ruimte. Er hangt een zurige geur van de chemicaliën die nodig zijn voor de Wetgate-scanner, waarbij een vloeistof het scannen makkelijker maakt. Bij de ingang staat, achter glas, de indrukwekkend grote dataserver. Van elke stap in het proces wordt een back-up gemaakt.
Met haar labyrintische gangen en lekkende leidingen (hier en daar hangt er een emmertje onder) is het gebouw niet helemaal geschikt voor haar huidige bestemming. De medewerkers dromen dan ook over een groot nieuw laboratorium; een indrukwekkende bouwtekening is al gemaakt. Een van de wensen is een interne bunker, waarin de filmblikken veilig kunnen worden opgeborgen. Hopelijk wordt dit ooit werkelijkheid, zodat we in de toekomst nog veel meer filmklassiekers op het Piazza Maggiore kunnen blijven bewonderen.
Tekst en foto’s: Vera de Lange
verascoop.nl 